Pravasi Bharatiya Diwas 2023 : प्रवासी भारतीय दिवस, जगात भारतीय किती शक्तिशाली आहेत, जाणून घ्या त्यांच्यापासून देशाला किती फायदा होतो आणि इतिहास काय आहे ?

प्रवासी भारतीय दिवस किंवा NRI दिवस दर दोन वर्षांनी 09 जानेवारी रोजी साजरा केला जातो. गेल्या वेळी कोरोना व्हायरस (COVID-19) महामारीमुळे हा दिवस आभासी पद्धतीने साजरा करण्यात आला. तब्बल चार वर्षांनंतर प्रवासी भारतीय दिवस मोठ्या उत्साहात साजरा होत आहे. जी 08 जानेवारीपासून सुरू झाली असून 10 जानेवारीला संपेल. 09 जानेवारी रोजी मध्य प्रदेशातील इंदूर शहरात होणाऱ्या प्रवासी भारतीय दिवसाच्या महाअधिवेशनात पंतप्रधान नरेंद्र मोदी सहभागी होणार आहेत. परिषदेत सहभागी होण्यासाठी 500 हून अधिक अनिवासी भारतीय इंदूरला पोहोचले आहेत. आज पंतप्रधान नरेंद्र मोदीही यात सहभागी होणार आहेत. कदाचित फार कमी लोकांना माहित असेल की हा दिवस महात्मा गांधींच्या स्मरणार्थ देखील साजरा केला जातो. जाणून घेऊया या दिवसाशी संबंधित महत्त्वाच्या गोष्टी.

प्रवासी भारतीय दिवस का साजरा केला जातो?

खरे तर राष्ट्रपिता महात्मा गांधी 09 जानेवारी 1915 रोजी दक्षिण आफ्रिकेतून भारतात परतले आणि परत आले आणि त्यांनी देशात स्वातंत्र्याची भावना जागवली. प्रवासी भारतीय दिवस त्यांच्या स्मरणार्थ आणि स्वातंत्र्यलढ्याच्या सुरुवातीच्या स्मरणार्थ साजरा केला जातो. या दिवशी त्या भारतीयांचा सन्मान केला जातो ज्यांनी आपापल्या क्षेत्रात परदेशात विशेष कामगिरी केली आहे.
प्रवासी भारतीय दिवसाचा इतिहास

2002 मध्ये तत्कालीन पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांनी प्रवासी भारतीय दिवस साजरा करण्याची घोषणा केली होती आणि 2003 मध्ये प्रथमच प्रवासी भारतीय दिवस साजरा करण्यात आला. तथापि, त्याची संकल्पना लक्ष्मीमल सिंघवी समितीने 1915 मध्येच मांडली होती. 2015 मध्ये त्यात सुधारणा करण्यात आली आणि तेव्हापासून हा दिवस दर दोन वर्षांनी साजरा केला जातो. कोरोना विषाणूमुळे, 2021 मध्ये तो आभासी पद्धतीने साजरा करण्यात आला. 17 वा प्रवासी भारतीय दिवस किंवा NRI दिवस या वर्षी साजरा केला जात आहे

जगभरातील 100 हून अधिक देशांमध्ये 32 दशलक्षाहून अधिक भारतीय राहतात. गेल्या 28 वर्षांत परदेशात स्थायिक झालेल्या भारतीयांच्या संख्येत 346% वाढ झाली आहे. 1990 मध्ये परदेशात राहणाऱ्या भारतीयांची संख्या 9 दशलक्ष होती. बहुतांश भारतीय नागरिक अमेरिकेत स्थायिक झाले आहेत.

येथे राहणाऱ्या भारतीयांची संख्या 44 लाख 60 हजारांहून अधिक आहे. UAE मध्ये दुसऱ्या क्रमांकावर भारतीय राहतात. येथे राहणाऱ्या भारतीयांची संख्या 34 लाख 25 हजारांहून अधिक आहे. 

प्रथम जाणून घ्या परदेशातील भारतीय कोणाला म्हणतात?
परराष्ट्र मंत्रालयाच्या मते, भारतातून इतर देशांमध्ये स्थलांतरित झालेल्या लोकांना प्रवासी भारतीय म्हणतात. प्रवासी भारतीय सध्या तीन श्रेणींमध्ये विभागले गेले आहे.

1. NRI (अनिवासी भारतीय): म्हणजे भारतीय नागरिक जे नोकरी किंवा शिक्षणासाठी सहा महिन्यांसाठी तात्पुरते दुसऱ्या देशात गेले आहेत. यातील काही लोक परदेशात स्थायिक होतात आणि त्या देशाचे नागरिकत्व घेतात, अशा लोकांना अनिवासी भारतीय म्हणतात.

2. PIO (Person of Indian Origin): यामध्ये असे लोक येतात जे जन्माने किंवा वंशाने भारतीय आहेत, पण आता ते भारतात राहत नाहीत.

3. OCI (भारताचे परदेशी नागरिक): यामध्ये 26 जानेवारी 1950 रोजी किंवा त्यानंतर भारताचे नागरिक असलेले किंवा त्या तारखेला भारताचे नागरिक होण्यास पात्र असलेले किंवा 15 ऑगस्ट 1947 नंतर भारताचा भाग बनलेल्यांचा समावेश होतो.

परदेशातील भारतीय किती शक्तिशाली आहेत?
परदेशातील भारतीयांचा जगभरात बराच प्रभाव आहे. भारतीय वंशाचे 70 हून अधिक नेते आहेत ज्यांनी जगातील विविध देशांमध्ये सर्वोच्च पदे भूषवली आहेत. भारतीय वंशाच्या नेत्यांनी मॉरिशसमध्ये सर्वाधिक नऊ वेळा राष्ट्राध्यक्ष किंवा पंतप्रधानपद भूषवले आहे. सर शिवसागर रामगुलाम हे त्यापैकी पहिले आहेत. शिवसागर हे १४ वर्षे मॉरिशसचे पंतप्रधान होते. त्यांचे वडील भारतीय होते आणि ते कुशवाह समाजातून आले होते. शिवसागर हे 1968 ते 1982 पर्यंत मॉरिशसचे पंतप्रधान होते.

याशिवाय अनिरुद्ध जगन्नाथ हे पहिले पंतप्रधान आणि नंतर राष्ट्रपती होते. वीरासामी रिंगाडू, कासम उतीम, नवीन रामगुलाम कुशवाह, कैलाश पुरायाग, अमिना गुरीब-फकिम, प्रविंद जगन्नाथ, पृथ्वीराज सिंह रूपन हे देखील मॉरिशसचे पंतप्रधान आणि नंतर राष्ट्रपती राहिले आहेत. याशिवाय 40 देशांतील 350 हून अधिक खासदार भारतीय वंशाचे आहेत. तर ही आहे प्रवासी भारतीय दिवस याची संपूर्ण माहिती. 
 

संपादक : भरत नांदखिले. पोलखोलनामा - लोकशाहीचा चौथा आधारस्तंभ.