May I have your attention please! : विमानात आहेत 2 कमोड, उघड्यावर लघवीला विरोध, या छोट्या चुका केल्या तर पुन्हा विमानाने प्रवास करता येणार नाही.

'येथे लघवी करणे निषिद्ध आहे' असे मोठ्या शहरांच्या किंवा छोट्या गावांच्या आणि शहरांच्या भिंतींवर पेंटने लिहिलेले तुम्ही पाहिले असेल. पण जर तुम्ही महागड्या विमानाचे तिकीट खरेदी करून प्रवास करण्यासाठी विमानात चढलात आणि तुम्हाला प्रत्येक सीटवर लघवी करण्यास मनाई आहे अशाच प्रकारच्या घोषणा दिसल्या. ब्लँकेट उघडली तर त्यावर लिहिलेले दिसेल, बघ गाढव आहे…. तथापि, इकॉनॉमी क्लास आणि बिझनेस क्लासमध्ये अजूनही फरक केला जाऊ शकतो. बिझनेस क्लासमध्ये 'कडक' हा शब्द विशेषत: नकाराच्या आधी जोडला जाऊ शकतो. अलीकडेच, दिल्लीहून श्रीनगरला जाणाऱ्या स्पाईसजेटच्या विमानाचा एक अनाउंसमेंट व्हिडिओ सोशल मीडियावर व्हायरल झाला होता. जेव्हा कॅप्टन मोहित कविताला त्यात सिगारेट ओढू नका असे सांगत होता. पण येणार्‍या काळात नमस्ते मिसेस आणि मिस्टर फ्लाईट रुममधून तुमच्यासाठी एक खास संदेश आहे, विमानात तुमच्यासाठी दोन कमोड आहेत, उघड्यावर लघवीला विरोध आहे, असे सांगितले जाईल.

तसे, पूर्वी एखाद्या व्यक्तीला काहीतरी रोमांचक करायचे होते, नंतर तो विमान पकडायचा आणि कोणीतरी पर्वत चढायला जायचा. आता काही रोमांचक करायचे असेल तर विमान पकडणे पुरेसे आहे. पूर्वी जे विमानात बसायचे ते उच्चभ्रू व्हायचे, पण काळ बदलल्याने चांगली माणसे टॉयलेट सीट बनत आहेत. 26 नोव्हेंबर 2022 रोजी न्यूयॉर्कहून दिल्लीला येणाऱ्या एका प्रवाशाने महिलेवर लघवी केली. 6 डिसेंबर रोजी पॅरिसहून भारताकडे जाणाऱ्या फ्लाइटच्या ब्लँकेट आणि सीटवर एका प्रवाशाने लघवी केली. एअर इंडियाच्या बिझनेस क्लासमध्ये नुकतेच एका मद्यधुंद प्रवाशाने वृद्ध महिलेवर लघवी केली. मुंबईतील शंकर मिश्रा याला नंतर दिल्ली पोलिसांनी बेंगळुरू येथून अटक केली. घटना सार्वजनिक झाल्यापासून तो फरार होता आणि त्याचा शोध घेण्यासाठी लुकआउट परिपत्रकही जारी करण्यात आले होते. येथे अटक केलेल्या शंकर मिश्रा यांच्या वकिलाने दावा केला आहे की त्यांच्या ग्राहकाने तक्रार दाखल करणाऱ्या महिलेशी संपर्क साधला होता. आपल्या कृत्याबद्दल माफी मागितली. यासोबतच 15 हजार रुपये भरण्यासोबतच त्याचे सामानही साफ करण्यात आले. मात्र नंतर महिलेने या छोट्या चुका केल्या तर तिला पुन्हा विमानाने प्रवास करता येणार नाही, असे सांगून मुलीने पैसे परत केले. मात्र, अशा प्रकारची ही पहिलीच घटना नाही. अशी अनेक प्रकरणे घडली आहेत. 
 

विमान नियम, 1937 च्या नियम 141 च्या उप-नियम (2) मध्ये असे नमूद केले आहे की उड्डाण दरम्यान विमानाचे ऑपरेशन आणि सुरक्षेसाठी जबाबदार असण्यासोबतच, पायलट-इन-कमांड प्रवासी आणि मालवाहू सुरक्षा आणि देखभालीसाठी जबाबदार असेल. उड्डाण शिस्त आणि क्रू मेंबर्सची देखरेख सुरक्षेसाठी जबाबदार आहे. 2017 मध्ये केंद्र सरकारने नो फ्लाय लिस्टची मार्गदर्शक तत्त्वे जारी केली होती. डीजीसीएच्या म्हणण्यानुसार, क्रू मेंबरच्या कर्तव्यात जाणीवपूर्वक हस्तक्षेप करणे, विमानात धुम्रपान करणे, क्रू मेंबर किंवा इतर प्रवाशांना धमकावणे किंवा अपमानास्पद भाषा वापरणे, मद्यपान किंवा ड्रग्जचे सेवन करणे अशा बेताल वर्तनाची उदाहरणे आहेत. नो फ्लाय लिस्टमध्ये ठेवा.

एखाद्याला नो फ्लाय लिस्टमध्ये कसे टाकता येईल?

कोणालाही नो फ्लाय लिस्टमध्ये टाकण्यासाठी नियम करण्यात आले आहेत. त्यानुसार अन्यायकारक वागणुकीची तक्रार असावी. विमान कंपनी चौकशीसाठी समिती स्थापन करणार आहे. तपासादरम्यान, एअरलाइन प्रवाशांवर निर्बंध लादू शकते आणि 30 दिवसांच्या आत अहवाल सादर करावा लागेल. अयोग्य वागणूक तीन पातळ्यांवर पाहिली जाते. लेवल 1, 2, किंवा 3 हे वर्तन पातळी आणि निलंबनाच्या लांबीच्या आधारावर निर्धारित केले जातात.

लेवल 1

शारीरिक भाषा, असभ्यता आणि अव्यवस्थित मद्यपान लेव्हल 1 च्या आचरणात येते आणि परिणामी तीन महिन्यांपर्यंत निलंबन होऊ शकते.

लेवल 2

शारीरिक शोषण, ज्यामध्ये "ढकलणे, लाथ मारणे, मारणे, अयोग्यरित्या स्पर्श करणे किंवा लैंगिक छळ यांचा समावेश आहे." सहा महिन्यांचे निलंबन केले जाईल.

लेवल 3

आचरणामध्ये एखाद्याच्या जीवाला धोका निर्माण करणाऱ्यांचा समावेश होतो, जसे की विमानाची कार्यप्रणाली धोक्यात आणणे आणि "शारीरिक हिंसाचार, प्राणघातक हल्ला, फ्लाइट क्रू उल्लंघन इ. दोन वर्षे किंवा अधिक कायम असू शकतात.

विमान कंपनीने चुकीची बंदी घातली तर…

जर कोणत्याही उमेदवाराला वाटत असेल की विमान कंपनीने त्याच्यावर चुकीची बंदी घातली आहे, तर तो नागरी विमान वाहतूक मंत्रालयाच्या अंतर्गत कार्यरत असलेल्या अपील समितीकडे अर्ज करू शकतो. त्याचा निर्णय प्रवाशांना मान्य करावा लागेल.
 

संपादक : भरत नांदखिले. पोलखोलनामा - लोकशाहीचा चौथा आधारस्तंभ.